Το χωριό Θραψανό βρίσκεται στην επαρχία Πεδιάδος του νομού Ηρακλείου, περίπου 30χμ. νοτιανατολικά του Ηρακλείου και είναι χτισμένο σε υψόμετρο 340μ. Το χωριό είναι πολύ γνωστό και ιδιαίτερα στους μεγαλύτερους σε ηλικία λόγω της Βεντέμας ( οι καλοκαιρινές εξορμήσεις κατά ομάδες και η εγκατάσταση στα διάφορα μέρη της Κρήτης, όπου κατασκεύαζαν επί τόπου πιθάρια και άλλα μικρότερα αγγεία). Είναι ταυτόσημο με την αγγειοπλαστική και ιδιαίτερα με την κατασκευή των πιθαριών, καθώς οι κάτοικοι θεωρούνται άξιοι συνεχιστές της μινωικής αγγειοπλαστικής. Παραδοσιακά λοιπόν ο Θραψανιώτης ταυτίζεται ακόμα και σήμερα με τον αγγειοπλάστη και πιο συγκεκριμένα με τον πιθαρά. Τα παλαιότερα χρόνια και συγκεκριμένα μέχρι και το τέλος της δεκαετίας του 1940 οι περισσότεροι κάτοικοι το καλοκαίρι είχαν σαν κύρια ασχολία την αγγειοπλαστική και την ασκούσαν με την μορφή της βεντέμας. Το ποσοστό των κατοίκων που ασχολούνταν με την βεντέμα μειωνόταν συνέχεια ενώ οι βεντέμες σταμάτησαν στα τέλη της δεκαετίας του 1960.
Έχουμε πλέον την δημιουργία μόνιμων εργαστηρίων γύρω από το χωριό ενώ την τελευταία δεκαετία η αγγειοπλαστική έχει αναπτυχθεί ακόμα περισσότερο. Σήμερα μπορούμε να πούμε ότι η αγγειοπλαστική με τα σύγχρονα εργαστήρια και την μεγάλη παραγωγή, αποτελεί έναν από τους κύριους οικονομικούς μοχλούς ανάπτυξης του χωριού, διατηρώντας παράλληλα την παράδοση και την ιστορική ταυτότητά του. Κατά το μεγαλύτερο πάντως ποσοστό η ασχολία των κατοίκων είναι η γεωργία.
Στο Θραψανό υπάρχει και η μικρή λίμνη που ονομάζετε ΛΙΒΑΔΑ. Πήρε το όνομα της από την αγροτική περιοχή στη οποία βρίσκετε. Η περιοχή αυτή αποτελούσε το μέρος που οι αγγειοπλάστες έσκαβαν και έπαιρναν το χώμα για την κατασκευή των πήλινων. Στην Τουρκοκρατία, η περιοχή άνηκε στο φέουδο του Τούρκου Ελχάτζ Αλη, στον οποίο η κάτοικοι πλήρωναν δεκάτη από της εισπράξεις που είχαν από την πώληση των πήλινων, τα οποία γινόταν από το χώμα του φέουδου του. Οι Λιβάδα σήμερα αποτελεί ένα από τα ομορφότερα μέρη του χωριού. Παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον όχι μόνο για βόλτα ,αλλά και για την παρακολούθηση πουλιών ιδιαιτέρα κατά τη μετανάστευση. Έχουν παρατηρηθεί πάνω από 130 είδη πουλιών κατά εποχές. Στην Λιβάδα δημιουργείτε αυτή την περίοδο ανοιχτό μουσείο αγγειοπλαστικής.
Αξίζει να αναφερθούμε και στο Δημοτικό Σχολείο που η ιστορία του ξεκινά το 1870, όταν την ίδρυση του ανέλαβε η Ιερά Μητρόπολη Κρήτης. Το σχολείο τα πρώτα χρόνια στεγαζόταν σε ένα λίθινο κτίριο. Οι κάτοικοι το ονόμαζαν ‘’κελί’’. Το 1870 καθώς υπήρχε έλλειψη κτιρίου το σχολείο λειτουργούσε σε σπίτι ενός κατοίκου του χωριού. Μετά από χρόνια και πολλές προσπάθειες το σημερινό υπάρχων κτίριο θεμελιώθηκε στις 20 Μαρτίου του 1927. Από το 1898 μέχρι σήμερα, οι διευθυντές και οι δάσκαλοι κρατούν ενήμερο το αρχείο του σχολείου. Επίσης στο αρχείο γίνεται αναφορά στην περίοδο που λειτούργησε σε αυτό και Παρθεναγωγείο όπως και όταν κάποιοι χώροι την γερμανική κατοχή μετατράπηκαν σε Φρουραρχείο.
Τέλος στο Θραψανό υπάρχουν 13 Ναοί και εξωκλήσια. Αξίζει να αναφέρουμε τον Ιερό Ναό Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού(επί Γερμανικής κατοχής λειτούργησε σαν νοσοκομείο), και τον Ιερό Ναό Κοίμησης της Θεοτόκου ή Παναγία Πηγαδιώτισσα(υπάρχει το ιερό πηγάδι με τα πολλά θαύματα).

                         

ΘΡΑΨΑΝΟ-ΟΝΟΜΑ

Οι εκδοχές για την προέλευση της ονομασία του χωριού είναι κάμποσες και οι περισσότερες συνδέονται με την παμπάλαια σχέση του χωριού με τη ν αγγειοπλαστική.
-Κατά την πρώτη εκδοχή το όνομα Θραψανό είναι σύνθετο από τα ρήματα θραύω και ψήνω, αφού κατά το καμίνιασμα (ψήσιμο)των αγγείων πολλά από αυτά θρύβονταν.
-Κατά μια άλλη εκδοχή προέρχεται από το ρήμα θάλπω, από το οποίο έγινε το θλάμπω και θράψω = ζεσταίνω, θερμαίνω, θάλπη =πνίγη ρος καύσων του θέρους. Απο αυτά προέρχεται το Θραψανός = καμινάρης, επαγγελματικό όνομα εκείνου που ψήνει τα αγγεία.
-Δεν αποκλείεται βέβαια, σαν κέντρο αγγειοπλαστικής και λόγω της ύπαρξης σπασμένων κεραμικών γύρω από τα καμίνια σε μεγάλες ποσότητες, θρύψαλα δηλαδή, θράψαλα , το χωριό να ονομάστηκε Θραψανό.
-Λιγότερο πιθανή είναι μια άλλη εκδοχή, κατά την οποία η ονομασία προέρχεται από το γεγονός ότι μετά από κάθε γλέντι ή πανηγύρι συνήθιζαν να σπάζουν (θραύουν) ότι εύρισκαν.
-Σαν τελευταία εκδοχή και η οποία δεν έχει σχέση με την αγγειοπλαστική είναι η ονομασία να προήλθε από την παραφθορά της λέξης « θροφανός» που σημαίνει παχύς ψηλός και δυνατός.

  

ΙΣΤΟΡΙΑ-ΘΡΥΛΟΙ-ΠΑΡΑΔΟΣΗ

-Η αρχαιότερη μνεία του οικισμού αναφέρεται σε έγγραφα του Δουκικού Αρχείου του Χάνδακα,( Trapsiano και Thrapiano) το 1379.
-Στην τούρκικη απογραφή του 1671 αναφέρεται (Τrapsana namidegeri Comlekci). Δηλαδή Θραψανό , άλλη ονομασία Τζομλεκτζί , που σημαίνει χωριό των αγγειοπλαστών. Με το δεύτερο αυτό όνομα αναφέρεται στα τουρκικά έγγραφα.
-Στην αιγυπτιακή απογραφή του 1834 αναφέρεται (Τrapsano) με 38 οικογένειες.
-Στην απογραφή του 1881 αναφέρεται Θραψανό στο δήμο Καστελίου με 854 Χριστιανούς και 7 Τούρκους
-Στη απογραφή του 1900 γράφεται Θραψανών με 933 κατ. Το 1951 με 1408 κατ. Και το 2001 με 1424 κατ.
Την περίοδο της Βενοκρατίας το Θραψανό ήταν φέουδο της οικ. των Κορνάρων όπου είχαν κτίσει και μέγαρο, το οποίο δεν σώζεται σήμερα. Ο Αγάπιος Λάνδρος αναφέρει ότι ήταν γραμματικός του Βενετοκρητικού Ανδρέα Κορνάρου που ήταν φεουδάρχης του χωριού. Για τον Ανδρέα Κορνάρο ο Στ. Σπανάκης αναφέρει ότι ήταν γνήσιος Κρητικός και στη σκέψη και στα αισθήματα και στην γλώσσα.
Ιδιαίτερη αναφορά στα διάφορα ιστορικά κείμενα γίνεται και για την λίμνη ΛΙΒΑΔΑ. Η περιοχή αυτή ανήκε στο φέουδο του Τούρκου Ελχάτζ Αλή. Η περιοχή αυτή είχε άργιλο αγγειοπλαστικής, τον οποίο χρησιμοποιούσαν οι αγγειοπλάστες του Θραψανού για την κατασκευή πήλινων. Οι εξορύξεις χώματος για τα πιθάρια αποτέλεσε αργότερα την δημιουργία της λίμνης. Λέγεται ότι στην ΛΙΒΑΔΑ, στη μικρή λίμνη το βράδυ έβγαιναν νεράιδες που χόρευαν με όποιον έβρισκαν μπροστά τους. Όταν λαλούσε ο πετεινός εξαφανίζονταν.
Από ιστορικά στοιχεία αλλά και από ιστορίες από τους παλαιότερους βλέπουμε ότι το χωρίο είναι πλούσιο σε θρύλους και παραδόσεις. Από τους σπουδαιότερους θρύλους είναι τα θαύματα που στα παλαιότερα χρόνια έχουν γίνει στο πηγάδι. Το πηγάδι βρίσκεται έξω από την εκκλησία της Κοίμησης της Θεοτόκου. Από το πηγάδι προήλθε και το όνομα της εκκλησιάς σαν Παναγία η Πηγαδιώτισσα. Στο πηγάδι αυτό έχουν πέσει πολλοί άνθρωποι, αλλά κατά ένα υπερφυσικό τρόπο το πηγάδι υπερχείλιζε και τους έβγαζε έξω χωρίς να πνιγούν. Ο Ανδρέας Κορνάρο, που δεν πίστευε στα θαύματα, κάποτε βρέθηκε εκεί, είχε πέσει μια γυναίκα, είδε το νερό που την έβγαλε πάνω σώα, μετανόησε τότε για την απιστία του ζητώντας από την Παναγία συγχώρεση. Στην Παναγία την Πηγαδιώτισσα την Τουρκοκρατία ζούσε ένας ιερομόναχος που λέγεται ότι ίδρυσε το πρώτο κρυφό σχολείο της περιοχής.
Η ιστορία κάθε τόπου γράφεται από τους αγώνες που έχει κάνει για να αποκτήσει το βέλτιστο αγαθό: την ελευθερία. Στον αγώνα αυτό οι Θραψανίωτες συμμετείχαν με το αίμα τους , γράφοντας την δική τους ιστορία.